Вёска мая – непаўторны мой край,
Для душы і для сэрца адзіны.
Вёска мая, з табой радасць дзялю і адчай,
І ўзлётаў хвіліны.
Вёска мая – летуценняў калыска,
Юначых надзей і жаданняў,
Вёска мая, ты заўсёды, як маці,
Чакаеш сустрэч – не расстанняў.
Ніна Кавальчук

Вёска… Маленькае слова, але якое цёплае. Калі яго чуеш, так і бачыш перад сабой малюнак: цёплая летняя раніца, недзе на вуліцы крычыць певень, якога добра чуваць з адкрытага акенца, побач мурчыць кот, а ў хаце ўжо пах свежай выпечкі. Дабрыня так і напаўняе душу, адчуваецца благадаць і спокай.

На жаль, зараз вёскі знікаюць… Руйнуюцца хаты, не застаецца жыхароў, якія б маглі аднавіць і ўдыхнуць жыццё ў гэтыя мясціны. Усё менш і менш людзей абіраюць для жыцця невялічкія вёсачкі, усіх вабіць «цывілізацыя». І вось з расчыненага акенца ўжо не чуваць ні пеўня, ні паха свежаскошаных траў, а толькі гул машын ды мітусня буйных гарадоў. Змяняецца час, змяняюцца людзі, а з імі і гісторыя.
Цёплы летні вечар, цішыня на прасёлкавай дарожцы, і толькі шчэбет нейкай маленькай птушачкі чуваць удалі ды подых цёплага вецярка. За доўгі час гэта першы такі вечарок, які радуе пяшчотным сонейкам. У весцы Трасціно малалюдна, кожны заняты сваімі справамі на прыканцы працоўнага тыдня. У вочы кідаецца маленькая хатка. Бачна, што толькі нядаўна яна была пафарбавана ў жоўты і зялёны колеры. У гэтай хатцы жыве бабуля, якой ужо 93 гады. Яна дакладна памятае жыццё той, былой вёскі, у далёкія ваенныя і пасляваенныя гады. Зайсці да яе можа кожны знаёмы, яна ўсім рада, сустракае гасцей заўсёды з усмешкай. Гэта Ніна Манушэнка, якая нарадзілася ў вёсцы Трасціно ў 1926 годзе.
– Я самы карэнны жыхар гэтай вёскі, – усміхаецца Ніна Ерафееўна. – Не засталося тут больш людзей, якія б, як і я, тут нарадзіліся і ўсё жыццё жылі, нікуды не выязджаючы. Раней час зусім іншы быў: жылі на адным месцы, адпачывалі, ладзілі святы і працавалі. Трасціно для мяне – гэта роднае месца. Радзіма… У бацькоў нас было чацвёра: я, дзве сястры і брат. Тады ў кожнай сям’і было па некалькі дзяцей, ды і вёска была намнога больш.

Спраўка ШК:
Гісторыя вёскі Трасціно пачынаецца яшчэ са старажытнасці. Дакументы сцвярджаюць, што тут жылі славяне ў XІV стст. Да гэта часу захавалася ў народзе назва месца, дзе раней жылі нашы продкі – Мясцішча. Назва ж сучаснай вёсцы пайшла ад наймення ракі Трасцінка, каля якой заснавана паселішча. Тут у 1896 годзе адкрыта земскае народнае вучылішча. 1 мая 1919 года была арганізавана гаспадарка «Разальмова», куды і ўвайшла вёска Трасціно. У гаспадарцы былі 4 кані, 6 кароў, 10 свіней, 25 гектараў саду. З 1924 года Трасціно – цэнтр сельсавета. У 1929 годзе Трасціно ўвайшло ў склад калгаса «Новы шлях» (96 сялянскіх гаспадарак), а ў 1959 годзе – саўгаса «Хоцімскі». У красавіку 1965 года саўгас быў раздзелены на два асобныя саўгасы «Забялышына» і «Трасціно». Вёска Трасціно стала цэнтрам саўгаса. У снежні 1921 года тут была адкрыта першая бібліятэка-чытальня.

Аднак цяжкім было жыццё ў той час. Калі была маленькай, заўсёды дапамагала маці: то цяля пасла, то ў хаце падсабляла. У кожным доме была вялікая гаспадарка: карова была абавязкова, авечкі, свінні. За ўсім дагляд падрэбен быў, таму пастаянна нарыхтоўвалі корм, а прылада працы была для гэтай справы адна – серп. Гэта зараз усё ёсць, бяры ды рабі, але амаль нікому не трэба ўжо. Для людзей прыдумалі грошы, за якія ўсё можна ў краме купіць. Працаваць тады прывучаны ўсе былі з дзяцінства. Мы хадзілі на ферму, кароў даілі. Да шостага класа вучыліся ў школе, а вось як толькі арганізавалі калгас, адразу туды працаваць пайшлі.
Калі мы падраслі, то пачалі разлятацца хто куды. Брата на вайну забралі, а ён быў такі малады, яшчэ і ў армію схадзіць не паспеў, і загінуў пад Проняй, – з сумам успамінае Ніна Ерафееўна. – А яшчэ да вайны бацька загінуў, але пра гэта лепш не ўспамінаць, гэта вельмі незагойная рана.
Нас вайна ў вёсцы не вельмі зачапіла. Немцаў памятаю, прыходзілі, але асаблівага зла не чынілі. Толькі аднойчы, калі мы прыйшлі дадому, да варот віламі запіска была прыбіта, каб свінню аддалі. Мы і аддалі, не хацелі спрачацца. А мне ў той час ужо 15 год было, дарослая дзяўчына, але ніхто і пальцам не крануў. Адным разам, калі ішла па стежцы, аклікнуў немец, я ў той дзень адзіныя крэпкія сапагі братавы абула, жэстам паказаў «здымай сапагі». Ведала – лепш аддаць. Але ён памерыў, відаць, не падышлі, зняў і аддаў назад. А потым усе немцы з вёскі сышлі. Больш іх не бачыла.
Пасля жыццё пайшло сваім шляхам. У вёсцы дзейнічаў калгас, і ў той час прыходзілася працаваць за «дзякуй». Але жыць трэба было як-небудзь. Гаспадарка, агород каля хаты – асноўныя кармільцы. Зараз жыццё прасцей, – уздыхае бабуля. – Колькі працавать раней трэба было, каб атрымаць адзенне. Усё самі рабілі. На сваіх палосках вырошчвалі лён, апрацоўвалі яго: рвалі, мачылі, мялі, трапалі, ачышчалі ад кастрыцы, часалі, пралі, ткалі. Бывала, стаялі кожнаю ночку каля маці з «агалачкам», а яна прала. Трэба было і самім нешта апрануць, і на ложак заслаць, і на падлогу пасцяліць. Вось і ткалі самі: спадніцы, рубахі, посцілкі. Дарожкі на пол рабілі сваімі ж рукамі. А яшчэ ўсе вышывалі: самі ніткі выраблялі, фарбавалі і вышыўку рабілі, узоры прыдумлялі. Да гэтага дадаткова ўпрыгожвалі карункамі. І вось ужо тады гатовыя вырабы і апраналі, і засцілалі.
А на нагах насілі лапці, летам яшчэ куды не ішло, цепла было, дзе басанож можна было прабегчы, а вось зімою было складаней. Кускамі гумы падбівалі, каб насіліся даўжэй.
Лепш жыць сталі, калі саўгас стаў замест калгаса. Грошы плаціць пачалі, – расказвае Ніна Ерафееўна. – І так я ўсё жыццё прапрацавала да самай пенсіі. З дзяцінства прывучаная да працы, заўсёды агарод свой трымала, і ў мінулым годзе яшчэ абрабляла, а ў гэтым ужо сілы не хапае. Пасля вайны нас касіць вучылі, і гэта звычка засталася са мною на ўсё жыццё. Спадабалася касіць, да мінулага года касу не кідала.
Быў час і для адпачынку, – усміхаецца бабуля. – Выйдзеш на выліцу ўвечары, а каля кожнай хаты столькі людзей: хоць чалавека па чатыры ды сядзіць. Нягледзячы на тое, што працавалі многа, а сілы на адпачынак былі. І вось кожны вечар уся вёска ажывала. Адусюль чуўся звонкі смех і размовы. Шмат маладых людзей, усе шчырыя, добрыя. Ідзе такая вераніца па вуліцы, і чутны вясёлыя раскаты гармоніка. Танцы ладзілі, прыносілі хто што мог. Святы спраўлялі: у сям’і – дні нараджэння, і абавязкова вяселле. Вяселле заўсёды ладзілі з песнямі, пляскамі, не было тады з чаго гатаваць, таму прыгатуем прысакоў з бульбы са смятанай – усім спадабалася.
З цягам часу змены кранулі і нашу вёску: усё менш людзей прыязджае, моладзь не вяртаецца дадому, шмат хто пакідае абжытыя мясціны, пагаварыць часам няма з кім. Добра што вы завіталі, – з добрай усмешкай сказала Ніна Ерафееўна.
Час ужо быў позні, таму прыйшлося развітвацца. А бабуля, праводзячы мяне, павучала: не забываць родную вёску, людзей і гісторыю. Шкадуе яна аб адным: моладзь мяняецца, раней усе паслухмяныя былі, сорамна было і дня не працаваць, а зараз усё больш шукаюць лёгкага хлеба.
Пасля такіх сустрэч з добрымі, чулымі людзьмі, як Ніна Манушэнка, адразу адчуваецца цеплыня ў сэрцы. Пакуль яшчэ ў вёсках ёсць такія жыхары, якія зберагаюць памяць, шануюць сваю вёсачку, нам, сучаснаму пакаленню, трэба ў іх павучыцца сапраўднай любові і адданасці малой радзіме.
Не хочацца думаць пра тое, што з цягам часу з карт і памяці будуць знікаць шматлікія вёскі. У іх ніколі ўжо не будзе гучаць смех, песні, размовы. Не прабяжыць па прасёлкавай дарожцы басаногі хлопчык з вудай у руках, не збяруцца разам бабулі каля крамы, каб абмеркаваць апошнія навіны і падзяліцца рэцэптам зімовых нарыхтовак. Сыйдзе ў гісторыю цэлая эпоха вясковага працоўнага жыцця, прагулак вялікіх гуртоў моладзі па цёмных вулачкам вёскі, танцаў і спеваў пад гармонь, ды і ўсёй вясковай рамантыкі… Але ў нашых сілах усё выправіць. Трэба проста не забываць пра вёскі, асабліва пра людзей, якія там жывуць, бо з маленькіх нітачак лёсаў, сплятаецца гісторыя.

Дар’я КОРНЕВА